Kryzys wenezuelski w 2025 osiągnął nowy etap eskalacji, kiedy Stany Zjednoczone ogłosiły blokadę morską objętych sankcjami tankowców transportujących wenezuelską ropę naftową. W grudniu 2025 amerykańskie siły zbrojne przejęły kilka statków z floty cieni, w tym supertankowce Skipper i Centuries, które transportowały surowiec. Te działania praktycznie sparaliżowały eksport wenezuelskiej ropy, zmuszając tankowce do zawracania na morzu i uniemożliwiając wyjście milionów baryłek surowca z portów. Sytuacja ta stanowi poważne zagrożenie dla gospodarki Wenezueli, która jest całkowicie uzależniona od eksportu ropy naftowej.
Czym jest flota cieni?
Pojęcie to dotyczy statków i okrętów, które wykorzystują swoją niejasną strukturę własności, status ubezpieczenia oraz praktyki ukrywania i fałszowania swojej lokalizacji do eksportu sankcjonowanych dóbr drogą morską. Do ukrycia swojej działalności jednostki wykorzystują częste zmiany bandery oraz nazwy, a także celowo stosują zakłócenia systemów nawigacji satelitarnej by zamaskować swoją lokalizację.
W polskiej nomenklaturze hasło to dotyczy głównie statków używanych przez Federację Rosyjską w transporcie ropy oraz produktów naftowych celem ominięcia sankcji na eksport tych surowców. W zagranicznych źródłach flotą cieni (lub ciemną flotą) nazywa się jednostki które stosują wyżej wymienione praktyki celem ominięcia sankcji na eksport lub import wybranych towarów.
Według Międzynarodowej Organizacji Morskiej jest to flota składająca się z 300 do 600 tankowców, w większości starszych statków, w tym niektórych, które nie były ostatnio kontrolowane, o niskim standardzie konserwacji, niejasnej strukturze własnościowej i poważnym braku ubezpieczenia […].
Przejęcie Skipper’a
Skipper to supertankowiec objęty sankcjami USA od 2022 za wielokrotne eksportowanie ropy z Iranu i Wenezueli. Od października do grudnia 2025 jednostka wysyłała fałszywe raporty z transpondera, celem ukrycia swojej rzeczywistej lokalizacji. W momencie przejęcia statku przez siły USA, Skipper płynął pod banderą Gujany, mimo, że nie był zarejestrowany w tym państwie.
Do przejęcia statku doszło 10 grudnia 2025, na wodach międzynarodowych. W operacji uczestniczyły dwa śmigłowce, które wystartowały z lotniskowca USS Gerald R. Ford, z dziesięcioma członkami Straży Przybrzeżnej Stanów Zjednoczonych, dziesięcioma członkami Korpusu Piechoty Morskiej Stanów Zjednoczonych oraz nieznaną liczbą żołnierzy sił specjalnych. Wg amerykańskiej prokurator generalnej Pam Bondi, Skipper został przejęty na podstawie nakazu konfiskaty wydanego dwa tygodnie wcześniej przez sąd federalny w związku z podejrzeniem transportu sankcjonowanej ropy.
Statek opuścił Puerto José w Wenezueli 4 grudnia, z około 1,8 miliona baryłek ropy z PDVSA, wenezuelskiej państwowej spółki naftowej. Znajdując się już w trasie, jednostka przerzuciła na morzu część ładunku na statek Neptune 6, płynący na Kubę. Po tym, Skipper skierował się na wschód, obierając kurs na Azję. Swoją podróż zakończył między Grenadą a Trynidadem.
Przejęcie Centuries
Centuries to supertankowiec nieznajdujący się pod sankcjami USA, pływający pod banderą Panamy. 20 grudnia 2025 Straż Przybrzeżna Stanów Zjednoczonych przejęła jednostkę. Minister spraw zagranicznych Panamy oznajmił 22 grudnia, że Centuries, znajdujący się pod panamskim rejestrem, nie respektował zasad morskich państwa i rozłączał swój transponder podczas wypływania z wód wenezuelskich z ładunkiem sankcjonowanej ropy.
Faktem jest, że państwa mogą zabraniać pływania pod ich banderą jednostkom morskim, które łamią przepisy prawa morskiego, lub zezwolić innemu państwu na skontrolowanie statku. Według eksperta handlu morskiego Salvatore Mercogliano z Campbell University, mimo że statek był poprawnie zarejestrowany, to niemalże pewnym jest, że statek transportował sankcjonowaną ropę z Wenezueli. Mercogliano zaznaczył jednak, że mimo swojego kontrowersyjnego ładunku, przejęcie statku było sporą eskalacją, a ruch miał na celu odstraszenie innych tankowców.
Ucieczka Bella 1
Bella 1 to tankowiec znajdujący się pod sankcjami USA, pływający pod banderą Panamy. Podczas rejsu w kierunku Wenezueli, 20 grudnia załoga jednostki odmówiła Straży Przybrzeżnej Stanów Zjednoczonych wstępu na pokład. Po tym wydarzeniu, statek zawrócił w kierunku Oceanu Atlantyckiego, zaś Straż Przybrzeżna rozpoczęła pościg za jednostką.
Jednostki morskie, które pływają po wodach międzynarodowych bez bandery narodowej, nie podlegają pod Konwencję Narodów Zjednoczonych o prawie morza (UNCLOS), która jest podstawowym dokumentem w dziedzinie prawa morza. To oznacza, że każde państwo może bez ograniczeń przejmować takie statki i egzekwować na nich swoje prawa (np. antynarkotykowe czy dotyczące sankcjonowanych towarów).
Omówiony powyżej Skipper był właśnie statkiem, który nielegalnie operował banderą Gujańską mimo braku rejestru w tym kraju, co zezwoliło Stanom Zjednoczonym na przejęcie statku na wodach międzynarodowych. Według Białego Domu Bella 1 ma podobny status prawny – jest jednostką ciemnej floty znajdującą się pod sankcjami Stanów Zjednoczonych oraz pływającą pod fałszywą banderą. Jeszcze inny status prawny posiadał Centuries, który był poprawnie zarejestrowany w Panamie oraz nie znajdował się na liście sankcjonowanych, co mimo wszystko nie powstrzymało Stanów Zjednoczonych przed przejęciem jednostki.
Blokada morska
16 grudnia 2025, prezydent USA Donald Trump ogłosił blokadę morską wszystkich sankcjonowanych tankowców wpływających i wypływających z Wenezueli. Ponadto powiedział że Stany Zjednoczone zachowają lub sprzedadzą przejętą ropę, a ze statkami postąpią podobnie. Na tej podstawie, dwie zatrzymane jednostki, Skipper oraz Centuries, zostały skierowane do Teksasu. Bella 1 dalej jest ścigana przez Straż Przybrzeżną.
Konsekwencje
Na skutek działań Stanów Zjednoczonych na Karaibach, część tankowców skierowana do Wenezueli zawróciła na morzu celem uniknięcia problemu z załadunkiem. Jednym z takich statków był rosyjski Boltaris, pływający pod banderą benińską. Przynajmniej cztery inne megatankowce zostały również zawrócone, mimo zaplanowanego wcześniej załadunku ropy w wenezuelskich portach. Ponadto, co najmniej 10 milionów baryłek ropy znajduje się obecnie w statkach zacumowanych na wodach Wenezueli; jednostki te nie mają możliwość wypłynięcia na wody międzynarodowe.
Presja Stanów Zjednoczonych niemalże sparaliżowała eksport wenezuelskiej ropy, która w stronę USA może obecnie wypłynąć tylko tankowcami amerykańskiego koncernu Chevron, na podstawie autoryzacji wcześniej nadanej spółce przez Waszyngton. Te wydarzenia są złym znakiem dla całej wenezuelskiej gospodarki, zależnej od eksportu ropy. Dane historyczne potwierdzają taką zależność – wysokość cen ropy powodowała albo okres prosperity, albo znaczny kryzys gospodarczy.
Ponadto, jeżeli Wenezuela nie będzie w stanie znaleźć możliwości składowania lub sprzedania swojej ropy, państwowa spółka PDVSA będzie zmuszona do radykalnego zmniejszenia wydobycia surowca. Należy mieć na uwadze fakt, że zamknięcie szybów naftowych jest procesem, który bardzo trudno odwrócić, więc w wypadku zakończenia lub rozluźnienia amerykańskiej blokady, niemożliwy będzie szybki powrót wydobycia do wysokich poziomów.
Źródła: CNBC, CNN, MarineTraffic, NPR, Reuters, TankerTrackers.com, The New York Times, The Wall Street Journal
Dodaj komentarz