Ukraina o krok od pokoju? Stany Zjednoczone zaproponowały nieoficjalnie 28-punktowy plan pokojowy dla Ukrainy. Jednak budzi on poważne kontrowersje, jest krytykowany jako rosyjska lista życzeń. Autorstwo programu również nie jest jasne. Amerykański sekretarz stanu Marco Rubio ogłosił go projektem amerykańskim, z kolei niektórzy senatorowie partii Demokratycznej i Republikańskiej sugerują jego rosyjskie pochodzenie. Tymczasem rokowania amerykańsko-europejsko-ukraińskie w Genewie przybliżają pokój.
W niedzielę 23 listopada w szwajcarskiej Genewie spotkali się delegaci Ukrainy, USA i europejscy przywódcy. Stany Zjednoczone reprezentują Marco Rubio i Steve Witkoff, natomiast delegacji ukraińskiej przewodzi szef kancelarii Zełenskiego – Andrij Jermak. Rozmowy toczą się głównie wokół wspomnianego planu pokojowego.
28-punktowy plan pokojowy Donalda Trumpa dla Ukrainy
Podany przez agencję Reuters plan pokojowy strony amerykańskiej nieoficjalnie miał mieć następujące brzmienie:
- Niepodległość Ukrainy zostanie zachowana.
- Między Rosją, Ukrainą i Europą zostanie zawarte całkowite porozumienie o nieagresji. Wszelkie niejasności z ostatnich 30 lat zostaną uznane za rozwiązane.
- Rosja nie dokona inwazji na swoich sąsiadów, a NATO nie będzie się dalej rozszerzać.
- Zapoczątkowany zostanie moderowany przez Stany Zjednoczone dialog między Rosją a NATO, którego celem będzie omówienie wszystkich kwestii bezpieczeństwa i stworzenie atmosfery deeskalacji, aby zapewnić bezpieczeństwo globalne i zwiększyć możliwości w zakresie współpracy i przyszłych możliwości gospodarczych.
- Ukraina otrzyma solidne gwarancje bezpieczeństwa.
- Liczebność personelu Sił Zbrojnych Ukrainy zostanie zredukowana do 600 000.
- Ukraina zgodzi się zapisać w swojej konstytucji, że nie przystąpi do NATO, a NATO zgodzi się zapisać w swoim statucie, że nie przyjmie Ukrainy w żadnym momencie w przyszłości.
- NATO zgodzi się nie utrzymywać swoich wojsk w Ukrainie.
- Europejskie myśliwce będą stacjonować w Polsce.
- Gwarancja Stanów Zjednoczonych:
- Stany Zjednoczone otrzymają rekompensatę za gwarancję,
- jeśli Ukraina zaatakuje Rosję, utraci gwarancję,
- jeśli Rosja zaatakuje Ukrainę, oprócz zdecydowanej, skoordynowanej akcji militarnej, przywrócone zostaną globalne sankcje i wszystkie korzyści wynikające z niniejszej umowy zostaną cofnięte,
- jeśli Ukraina wystrzeli rakietę na Moskwę albo Sankt Petersburg, gwarancja bezpieczeństwa zostanie uznana za nieważną.
- Ukraina nadaje się do członkostwa w Unii Europejskiej i uzyska krótkoterminowy, preferencyjny dostęp do rynku europejskiego na czas rozpatrywania jej członkostwa.
- Utworzony zostanie Globalny Pakiet Rewitalizacji dla Ukrainy zawierający:
- utworzenie Funduszu Rozwoju Ukrainy, który będzie inwestował w szybko rozwijające się gałęzie przemysłu, w tym w technologię, centra danych i sztuczną inteligencję,
- Stany Zjednoczone będą współpracować z Ukrainą w celu wspólnej odbudowy, rozwoju, modernizacji i eksploatacji ukraińskiej infrastruktury gazowej, w tym rurociągów i magazynów,
- wspólny wysiłek na rzecz odbudowy obszarów dotkniętych wojną, w celu odbudowy, przebudowy i modernizacji miast i obszarów mieszkalnych,
- rozwój infrastruktury,
- wydobycie surowców mineralnych,
- Bank Światowy opracuje specjalny pakiet finansowy, który przyspieszy te działania.
- Rosja zostanie ponownie zintegrowana z gospodarką światową:
- zniesienie sankcji będzie omawiane i uzgadniane etapami i indywidualnie dla każdego przypadku,
- Stany Zjednoczone zawrą długoterminową umowę o współpracy gospodarczej w celu dążenia do wzajemnego rozwoju w obszarach energetyki, zasobów naturalnych, infrastruktury, sztucznej inteligencji, centrów danych, projektów związanych z metalami ziem rzadkich w Arktyce, a także innych obopólnie korzystnych możliwości biznesowych,
- ponowne zaproszenie Rosji do G8.
- Zamrożone środki zostaną wykorzystane w następujący sposób: 100 miliardów dolarów z zamrożonych rosyjskich środków zostanie zainwestowane w inicjatywę pod przewodnictwem USA, mającą na celu odbudowę i inwestycje na Ukrainie. Stany Zjednoczone otrzymają 50% zysków z tego przedsięwzięcia. Europa dołoży do tego wkład w wysokości 100 miliardów dolarów, aby zwiększyć inwestycje dostępne na odbudowę Ukrainy. Zamrożone fundusze europejskie zostaną uwolnione. Pozostała część zamrożonych funduszy rosyjskich zostanie zainwestowana w oddzielny amerykańsko-rosyjski fundusz inwestycyjny, który będzie realizował wspólne projekty USA i Rosji w obszarach, które zostaną określone. Celem tego funduszu będzie zacieśnienie relacji i zwiększenie wspólnych interesów, aby zbudować silną motywację do powstrzymania powrotu do konfliktu.
- Zostanie powołana wspólna amerykańsko-rosyjska grupa zadaniowa ds. bezpieczeństwa w celu promowania i egzekwowania przestrzegania wszystkich postanowień tej umowy.
- Rosja ustawowo wprowadzi politykę nieagresji wobec Europy i Ukrainy.
- Stany Zjednoczone i Rosja zgodzą się na przedłużenie traktatów o kontroli nierozprzestrzeniania broni jądrowej, w tym traktatu START I.
- Ukraina zgadza się być państwem niejądrowym na mocy Układu o nierozprzestrzenianiu broni jądrowej.
- Elektrownia Jądrowa w Zaporożu zostanie ponownie uruchomiona pod nadzorem Międzynarodowej Agencji Energii Atomowej, a wytworzona energia będzie dzielona równo po połowie między Rosję i Ukrainę.
- Oba kraje zobowiązują się do wprowadzenia programów edukacyjnych w szkołach i w całym społeczeństwie, które promują zrozumienie i tolerancję różnych kultur oraz eliminują rasizm i uprzedzenia:
- Ukraina przyjmie zasady tolerancji religijnej i ochrony mniejszości językowych obowiązujące w Unii Europejskiej,
- oba kraje zgadzają się znieść wszelkie środki dyskryminacyjne i zagwarantować prawa ukraińskich i rosyjskich mediów i edukacji,
- wszelka ideologia lub działalność nazistowska powinna zostać i zakazana.
- Zmiany terytorialne:
- Krym, Ługańsk i Donieck zostaną uznane, w tym przez Stany Zjednoczone, za rosyjskie,
- Chersoń i Zaporoże zostaną zamrożone na linii frontu, co oznaczałoby de facto uznanie granicy na linii frontu,
- Rosja zrzeknie się innych terytoriów na Ukrainie, które kontroluje poza tymi pięcioma obwodami,
- siły ukraińskie wycofają się z części Obwodu Donieckiego, którą obecnie kontrolują, a obszar ten zostanie uznany za neutralną, zdemilitaryzowaną strefę buforową, uznaną na arenie międzynarodowej za terytorium należące do Federacji Rosyjskiej. Siły rosyjskie nie wkroczą do tej zdemilitaryzowanej strefy.
- Po uzgodnieniu przyszłych ustaleń terytorialnych, zarówno Federacja Rosyjska, jak i Ukraina zobowiązują się do niezmieniania tych ustaleń siłą. Gwarancje bezpieczeństwa nie będą miały zastosowania w przypadku naruszenia tego zobowiązania.
- Rosja nie będzie utrudniać Ukrainie korzystania z rzeki Dniepr do celów handlowych i osiągnięte zostaną porozumienia w sprawie swobodnego przepływu transportów zboża przez Morze Czarne.
- Zostanie powołany komitet humanitarny w celu rozwiązania następujących kwestii:
- wszyscy jeńcy i zabici zostaną wymienieni na zasadzie wszyscy za wszystkich,
- wszyscy cywilni więźniowie i zakładnicy, w tym dzieci, zostaną zwróceni,
- realizowany będzie program łączenia rodzin,
- zostaną podjęte działania mające na celu złagodzenie cierpienia ofiar konfliktu.
- Na Ukrainie przeprowadzone zostaną wybory w ciągu 100 dni.
- Wszystkie strony zaangażowane w ten konflikt otrzymają pełną amnestię za działania wojenne i zobowiążą się do niezgłaszania roszczeń.
- Niniejsze porozumienie będzie prawnie wiążące. Jego wdrażanie będzie monitorowane i gwarantowane przez Radę Pokoju, której przewodniczyć będzie prezydent Donald J. Trump. Za naruszanie umowy będą naliczane kary.
- Po zaakceptowaniu niniejszego memorandum przez wszystkie strony, zawieszenie broni wejdzie w życie natychmiast po tym, jak obie strony wycofają się do uzgodnionych punktów, aby rozpocząć wdrażanie porozumienia.
Kontrowersje
Plan budzi poważne kontrowersje, uważany jest za stronniczy. W zapisach zauważalna jest tendencyjność – na korzyść USA i Rosji. Program został ogłoszony jako oficjalne stanowisko strony amerykańskiej przez sekretarza stanu Marco Rubio i wypromowany przez Donalda Trumpa. Jednakże liczni politycy amerykańscy odcięli się od planu i uznali go za rosyjską listę życzeń. Obecnie oficjalne stanowisko amerykańskiej dyplomacji głosi, że jest to jedynie niewiążący szkic.
Program godzi także w interesy państw europejskich – mają one dopłacić 100 miliardów dolarów do odbudowy Ukrainy. Niejasna jest również informacja o europejskich myśliwcach, które miałyby stacjonować w Polsce. Intrygująca jest także wzmianka o czerpaniu przez Stany Zjednoczone 50-procentowych zysków z inwestycji. To jednak nie wszystkie korzyści dla USA: punkt 10. proponowanego porozumienia wskazuje na nieokreśloną rekompensatę, jaką Stany Zjednoczone mają pozyskać w zamian za gwarancję pokoju.
Jak zauważają eksperci, a nawet niektórzy amerykańscy politycy, plan jest bardzo korzystny dla Rosji. Osłabia on pozycję Europy na rzecz USA, gwarantuje Rosji niekwestionowaną władzę nad ponad trzema przemysłowymi okręgami Ukrainy i ogranicza zagrożenie ze strony wojsk NATO. Jednym z najbardziej kontrowersyjnych jest punkt 26. porozumienia, zgodnie z którym zbrodniarze wojenni mieliby uzyskać pełną i wieczystą amnestię, co można interpretować jako pogwałcenie prawa międzynarodowego. To samo dotyczy samego Władimira Putina, za którym przecież Międzynarodowy Trybunał Karny w Hadze wystawił list gończy już w 2023.
Europejska propozycja w Genewie
Liczni przywódcy europejscy z Ursulą von der Leyen i Emmanuelem Macronem na czele uznali plan za punkt wyjścia do dalszych prac. 28-punktowa propozycja musi zostać wzmocniona: żadna granica nie może być zmieniona siłą, a Ukraina nigdy nie może być pozostawiona bezbronna – napisał francuski prezydent na platformie X. Oznacza to właściwie sprzeciw wobec zmian terytorialnych w Ukrainie.
Jak wynika z dokumentu, do którego dotarła cytowana przez Deutsche Welle agencja Reuters, w trakcie niedzielnych rozmów w Genewie Europa wyszła z propozycją modyfikacji planu Trumpa. Mowa m.in. o zwiększeniu limitu osobowego personelu Sił Zbrojnych Ukrainy w czasie pokoju do 800 000. W dokumencie miano stwierdzić, że Ukraina nie będzie próbowała odzyskać okupowanych terytoriów siłą, a rokowania pokojowe rozpoczną się od obecnej linii frontu. Zwrócono również uwagę na to, że ewentualne członkostwo Ukrainy w NATO należy do porozumienia wszystkich członków sojuszu, a takie obecnie nie istnieje. Propozycja ma także sugerować wypłatę przez Rosję reparacji wojennych dla Ukrainy oraz zobligowanie się Stanów Zjednoczonych do zbrojnej obrony suwerenności Ukrainy w razie ataku ze strony Rosji.
Po rozmowach zarówno Marco Rubio, jak i Andrij Jermak uważają spotkanie za produktywne, a porozumienie z Rosją wydaje się być bliżej niż kiedykolwiek wcześniej.
Źródła: Al Jazeera, Deutsche Welle, Reuters, X
Dodaj komentarz